Χρήστος Σαμαντάς : «Από σένα η Άνοιξη εξαρτάται. Τάχυνε την αστραπή!»

 
Ο Μασανόμπου Φουκουόκα (1913 –2008) είναι ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε και εφάρμοσε πρώτος τη "φυσική καλλιέργεια". Γεννήθηκε στο νησί Σικόκου, στη Νότια Ιαπωνία. Η αρχική του επαγγελματική ενασχόληση ήταν επιστήμονας του εδάφους με ειδίκευση στην παθολογία των φυτών. Οι αμφιβολίες σχετικά με την ορθότητα της σύγχρονης γεωπονίας τον έκαναν να εγκαταλείψει τη δουλειά του ως ερευνητής. Η σκέψη που τον οδήγησε στην αναζήτηση ενός νέου τρόπου καλλιέργειας ήταν το ότι “Η φύση είναι τέλεια από μόνη της. Τα προβλήματα ξεκινάνε όταν ο άνθρωπος επεμβαίνει στη φύση για να μεγιστοποιήσει το προσωπικό του όφελος”. Επέστρεψε στη γενέτειρά του και ασχολήθηκε αποκλειστικά με την ανάπτυξη ενός συστήματος βιολογικής καλλιέργειας μικρής κλίμακας. Σκοπός του ήταν να αποκλείσει από την καλλιέργεια το όργωμα, τα φυτοφάρμακα, τα λιπάσματα, τη ζιζανιοκτονία και να ελαχιστοποιήσει το βοτάνισμα. Το 1975, ο Φουκουόκα έγραψε το βιβλίο The One-Straw Revolution (“Η επανάσταση του ενός άχυρου”) εξηγώντας τη φιλοσοφία του και τις μεθόδους καλλιέργειας που χρησιμοποιούσε. Το βιβλίο του αυτό είχε μεγάλη απήχηση, μεταφράστηκε σε περισσότερες από 25 γλώσσες και τον έκανε πρωτοπόρο στην κίνηση για βιώσιμη γεωργία. Τιμήθηκε με πολλά βραβεία ανά τον κόσμο.

Ο Fukuoka στην Έδεσσα

Η είδηση ότι ο Fukuoka πιθανόν να ερχόταν στην Έδεσσα, έμοιαζε καταρχήν με προσπάθεια συντήρησης ενός μύθου περί αποτελεσματικής αναδάσωσης με φυσικό τρόπο. Το θέμα το είχαμε διαβάσει σε εφημερίδες με θολό δημοσιογραφικό τρόπο, σε βιβλία του ιδίου, μας το είχε επεξηγήσει θεωρητικά ο εκλεκτός συνεργάτης του γεωπόνος και φυσικός καλλιεργητής Παναγιώτης Μανίκης, αλλά η δυσπιστία προς το άγνωστο φώλιαζε βαθιά, όσο κι αν δεν το δείχναμε. Άλλωστε μας έχουν κατά καιρούς απογοητεύσει με τις διάττουσες θεωρίες τους και τις ασκήσεις επί χάρτου πολλοί λαλίστατοι διανοητές, που συνήθως αποσκοπούν στο τιράζ της βιβλιοαγοράς.

Ναι, ήρθε εντελώς αθόρυβα! Υποθέσαμε ότι θα διέμενε με την κουστωδία του στο πολυτελές ΞΕΝΙΑ, ενώ θα προσπαθούσαμε μέσω της γραμματείας του να μας δεχτεί για λίγα λεπτά σε ακρόαση, περισσότερο να τον δούμε και να τον αγγίξουμε. Διαψευστήκαμε όμως! Οι πληροφορίες μάς παρέπεμψαν στο προαύλιο ενός χρεωκοπημένου εργοστασίου επεξεργασίας φρούτων. «Ποιος ξέρει σε τι ανατολίτικο θρόνο θα κάθεται και θα εποπτεύει υπεροπτικά», είπαν οι κακές γλώσσες μας καθ’ οδόν. Μόλις φτάσαμε εκεί, συναντήσαμε ένα τσούρμο από ανθρώπους κάθε ηλικίας να δουλεύουν σαν ανήσυχα μυρμήγκια. Σε κάποια γωνιά, ένα ισχνό γεροντάκι ξεχασμένο σε ένα ετοιμόρροπο αναπηρικό καροτσάκι διάλεγε επιμελώς σπόρους. Αυτός ήταν! Μόλις μας είδε, παράτησε βιαστικά τους σπόρους και μας χαιρέτισε με το γνωστό γιαπωνέζικο τρόπο. Νιώσαμε αίφνης ότι με εκείνα τα γέρικα χέρια μάζεψε με θρησκευτική ευλάβεια λίγο ήλιο και μας τον προσέφερε σαν καλημέρα, με το εκφραστικό του χαμόγελο. Κάποια μυστικιστική δύναμη μας έσπρωξε κι ανακατωθήκαμε με τους υπόλοιπους εθελοντές –ανάμεσά τους και λίγοι αλλοδαποί, Γιαπωνέζοι, Βραζιλιάνοι, Ιταλοί, Άγγλοι, Γερμανοί, Ισπανοί, Περουβιανοί. Ο Αχιλλέας συντόνιζε πεντέξι μπετονιέρες για τη σβωλοποίηση των σπόρων με εξωτερικό περίβλημα από άργιλο, μια πατέντα που απαιτεί σχολαστική καλλιτεχνική επεξεργασία. Οι υπόλοιποι έπλαθαν σβώλους με τις παλάμες, ή έσπερναν διάφορους σπόρους στο νεοφερμένο κοκκινόχωμα, που απλώθηκε στο προαύλιο γι’ αυτόν το σκοπό. Ένας οργασμός δηλαδή άνευ προηγουμένου χωρίς την παραμικρή υπόνοια μεμψιμοιρίας. Εν τω μεταξύ με την πρώιμη άνοιξη εκείνης της χρονιάς άνθισαν τα παρακείμενα δεντράκια κι άρχισαν και τα πουλιά να ερωτοτροπούν μελωδικά, εγκαινιάζοντας ένα πανηγύρι των αισθήσεων.

Τις επόμενες ημέρες κατέφθασαν κι άλλοι γηγενείς εθελοντές, κυρίως μαθητές. Κάθε σπόρος μαζί με ένα κομμάτι της καρδιάς μας, αποκτούσε πλέον προστατευτικό αργιλώδες περίβλημα. Τα βράδια στο Κέντρο Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων Σκύδρας, σε ένα απεριποίητο κατάλυμα όπου διέμεναν οι ξένοι, το γλέντι με τις κιθάρες, τα μπουζούκια μας, τα σουραύλια, και τα τουμπερλέκια χαλάρωναν τα κουρασμένα κύτταρα, τιμώντας συγχρόνως έστω κι αδέξια κάθε χορευτικό ρυθμό. Στο μέσον του μεγάλου τραπεζιού ο γερο – Fukuoka χαμογελούσε από αγαλλίαση. Ήταν ο ανατολίτης παράξενος μύστης της Φύσης, λιτοδίαιτος, απόλυτα γαλήνιος και λιγόλογος φιλόσοφος, φλογερός εραστής της αυθεντικής ζωής, παρά τα 85 του χρόνια.

Η μεγάλη έξοδος προς τη Φύση δεν άργησε. Οι γυμνοί από υπερβόσκηση και διάβρωση λόφοι της Άρνισσας –γύρω από τη λίμνη Βεγορίτιδα- που είχαν επιλεγεί για τη φυσική σπορά, γέμισαν από ανθρώπους με κουβάδες στα χέρια, σακιά στην πλάτη και την κούραση στα αζήτητα. Ο γερο – Fukuoka απαρατήρητος καθόταν ανάμεσα στα αγκάθια κατάχαμα και προφανώς επικοινωνούσε – όπως εκείνος άριστα γνώριζε- με τη μάνα Γη. Όχι, τίποτα δε θύμιζε κάτι από τον υπερόπτη Ξέρξη, αλλά όλα παρέπεμπαν σε έναν ταπεινό στρατιώτη, έναν ανυστερόβουλο και γενναίο γαλαντόμο, που είχε προσφέρει χωρίς τυμπανοκρουσίες για εκείνη τη επιχείρηση ακόμη και το χρηματικό έπαθλο, που συνόδευε το βραβείο της UNESCΟ. Ήταν πολλά τα ορεινά στρέμματα κι έπρεπε να μισθωθεί κάποιο αεροπλάνο ή ελικόπτερο. Ανάλογη εμπειρία με θεαματικά αποτελέσματα είχε ο ίδιος στην Τανζανία, στην Ινδία κι αλλού και μάλιστα σε περισσότερο ερημώδεις εκτάσεις.

Σε λίγες μέρες η βροχή διέλυσε το περίβλημα και οι φύτρες άρχισαν να πρασινίζουν τις πλαγιές. Δυστυχώς οι κτηνοτρόφοι της περιοχής δεν πείσθηκαν για το εγχείρημα ή μάλλον φοβήθηκαν για τη μείωση των βοσκοτόπων, λόγω προστασίας της σπαρμένης περιοχής, οπότε αμόλησαν τα κοπάδια και κατέφαγαν τα φυντάνια, εξανεμίζοντας τα περιθώρια επαρκούς ριζοβολίας και αναπαραγωγής. Λάθος δικό τους, από άγνοια κυρίως, ενώ μακροπρόθεσμα θα εξυπηρετούνταν και τα συμφέροντα νομής.

Ωστόσο, παρά τη σχετική αποτυχία εκείνης της επιχείρησης, έμεινε σε όλους μας μια βαθιά ικανοποίηση από τη χρυσή αυτή ευκαιρία εθελοντισμού μέσα από μια διακεκριμένη δραστηριότητα, παρέα με τη ζεστασιά της Γης σε μια εξόχως δύσκολη εποχή για ομαδικές εργασίες τέτοιου είδους. Νιώσαμε από ένστικτο ότι η Γη δεν μας ανήκει, αλλά της ανήκουμε. Καταλάβαμε ότι κάθε φιλική πράξη προς τη Φύση εμπεριέχει την ηθική συνιστώσα της αειφορίας και απαιτεί μια τελετουργική διαδικασία με αρχέγονους εσωτερικούς και εξωτερικούς ρυθμούς. Κι ο Fukuoka δεν πέρασε από εδώ σαν χλιδάτος γκουρού κάποιας ανατολίτικης αίρεσης. Έγινε κυριολεκτικά σύντροφός μας, όπως το απαιτεί η ιερότητα αυτής της όμορφης λέξης. Σαν μας κοιτούσε στα μάτια μάς προέτρεπε σιωπηλά να δράσουμε εθελοντικά. Αυτό που διεμήνυσε ποιητικά κι ο Οδυσσέας Ελύτης:

«Από σένα η Άνοιξη εξαρτάται. Τάχυνε την αστραπή!»

Χρ. Σαμαντάς

Υ.Γ. Χθες και σήμερα ένα τηλεοπτικό συνεργείο της κρατικής γιαπωνέζικης τηλεόρασης ήρθε στην Έδεσσα για να ολοκληρώσει ένα μεγάλο αφιέρωμα στον αείμνηστο μύστη!