Το ΣτΕ δικαιώνει απολύτως την
επιλογή του έργου και τη νομιμότητα των διαδικασιών που ακολούθησε η Π.Ε.
Πέλλας, προκαλώντας αμηχανία και απώλεια ελέγχου, στους ελάχιστους εχθρούς ενός
χρησιμότατου έργου για την Έδεσσα.
Εκτός από την αποκλειστικότητα της οικολογικής ευαισθησίας,
τώρα απέκτησαν και τη νομική αυθεντία για να κρίνουν τις αποφάσεις του ΣτΕ, εξαπολύοντας μάλιστα ξεκάθαρες κατηγορίες για κακοδικία και μεροληπτική κρίση του Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου.Είναι προφανές, ότι κάποιοι χρησιμοποιώντας
ως όχημα την οικολογία, απέκτησαν λόγο και οντότητα στη δημόσια ζωή,
εγκληματώντας, όμως, κατά της Έδεσσας και των κατοίκων της. Θυμηθείτε το
Μουσείο Μπίλλη που έδιωξαν από την πόλη,
επικαλούμενοι και πάλι οικολογικές πομφόλυγες !
Το έργο του Εδεσσαίου ποταμού
έλαβε όλες τις εγκρίσεις που απαιτούσε το χρηματοδοτικό πρόγραμμα.
Η απόφαση του ΣτΕ ξεκαθαρίζει
ότι μελετήθηκαν τα σχετικά έγγραφα και αποφάσισε
κατά το Νόμο.
Δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι το έργο δεν είχε
περιβαλλοντική μελέτη επειδή:
Στην αρμόδια, για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, υπηρεσία (ΔΙΠΕΧΩ/ΚΜ) εστάλη
η Τεχνική Έκθεση του έργου, με το υπ’ αριθ. 173674/1166/4-5-2017 διαβιβαστικό (συν.26)
όπου περιγράφεται το έργο με απόλυτη σαφήνεια και σε άρτια ελληνικά, τα οποία,
όπως φαίνεται κάποιοι δεν θέλουν να καταλάβουν. Η αρμόδια λοιπόν υπηρεσία, αποφάνθηκε
σχετικά με το θέμα 2 φορές,
α) με το υπ’
αριθμόν 2979/10-05-2017 (συν. 12) έγγραφο – απόφαση που απαλλάσσει το έργο από την ανάγκη σύνταξης περιβαλλοντικής μελέτης και
β) με το, υπ’
αριθμόν Πρωτ.2688/12.05.2020, έγγραφο (συν.13), που βεβαιώνει την αρχική
απόφαση.
Η Π.Ε. Πέλλας θεωρεί υποχρέωσή της να δίνει σαφείς
εξηγήσεις, για το σκεπτικό και τη νομιμότητα των αποφάσεών της, σε όποιον
πολίτη το ζητήσει. Στην προκειμένη
περίπτωση όμως, επειδή είναι εμφανές,
---ότι ελάχιστοι καιροσκόποι καταχρώνται της υπομονής της αλλά και της αξιοπρέπειάς
της, με στόχο λίγα λεπτά δημοσιότητας,
--- ότι στελέχη και εργαζόμενοι στην Περιφέρεια Κ.Μ. και την Π.Ε. Πέλλας
δέχονται άδικα λάσπη, επειδή ενήργησαν σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία,
---ότι περιφρονούνται αποφάσεις της Δικαιοσύνης, επειδή δικαιώνουν την
επιλογή του έργου στον Εδεσσαίο ποταμό,
----ότι είναι ξεκάθαρο πλέον πως όλη αυτή η εμμονική στάση κάποιων,
μετρημένων στα δάχτυλα, εμπίπτει στο πεδίο άλλης επιστήμης:
Γι αυτό δίνουμε ολόκληρη την απόφαση του ΣτΕ στη
δημοσιότητα και στην κρίση των πολιτών της Έδεσσας και
αναθέτουμε τα περαιτέρω στη Νομική Υπηρεσία της Π.Ε. Πέλλας.
Αριθμός 2513/2022
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Ε ́
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 9 Δεκεμβρίου
2020, με την εξής σύνθεση:
Παναγιώτης Ευστρατίου, Αντιπρόεδρος, Προεδρεύων, σε
αναπλήρωση της Προέδρου
του Τμήματος, που είχε κώλυμα, Αγγελική Μίντζια, Δημήτριος
Βασιλειάδης, Σύμβουλοι,
Μαρία Μπαμπίλη, Μαρία-Ελένη Παπαδημήτρη, Πάρεδροι.
Γραμματέας η Δημητρία
Τετράδη, Γραμματέας του Ε ́ Τμήματος.
Για να δικάσει την από 28 Ιουλίου 2020 αίτηση:
των: 1) Βασιλικής Δραγούμη του Χριστοδούλου, κατοίκου
Έδεσσας (Αρχ. Μελετίου 21Α),
2) Δημητρίου Βάλτση του Αντωνίου, κατοίκου Έδεσσας (Αρχ.
Πεντελεήμονος 28), 3)
Μαρίας Τσεκουτάνη του Ευαγγέλου, κατοίκου Έδεσσας (Τσιμισκή
29), 4) Βασιλείου
Καραθάνου του Δημητρίου, κατοίκου Έδεσσας (Αλεξανδρουπόλεως
7), 5) Ευαγγέλου
Κυριακού του Πέτρου, κατοίκου Έδεσσας (Ζαφειράκη 3), οι
οποίοι παρέστησαν με τον
δικηγόρο Χαράλαμπο Χρυσανθάκη (Α.Μ. 11855), που τον διόρισαν
με πληρεξούσιο, και ο
οποίος κατέθεσε δήλωση, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν.
4509/2017, περί μη
εμφανίσεώς του, 6) Ιωάννη Δαλκαράνη του Δημητρίου, κατοίκου
Έδεσσας (Αγ.
Δημητρίου 70), 7) Χρήστου Παππά-Κρεμύδα του Κωνσταντίνου,
κατοίκου Έδεσσας
(Καραολή 1), οι οποίοι δεν παρέστησαν, και 8) Ραφαήλ
Πολυχρονιάδη του Γεωργίου,
κατοίκου Έδεσσας (Ρωμανού 23), ο οποίος παρέστη με τον ίδιο
ως άνω δικηγόρο
Χαράλαμπο Χρυσανθάκη, που τον διόρισε με πληρεξούσιο, και ο
οποίος κατέθεσε
δήλωση, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 4509/2017, περί μη
εμφανίσεώς του,
κατά των: 1) Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο οποίος
παρέστη με την Γιολάντα
Παπαρούνη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, και η
οποία κατέθεσε
δήλωση, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 4509/2017, περί μη
εμφανίσεώς της, και 2)
Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία παρέστη με τους
δικηγόρους: α) Γεώργιο
Γιαννόπουλο (Α.Μ. 15852 Δ.Σ. Θεσ/κης), β) Παρασκευή Ρέντζιου
(Α.Μ. 132 Δ.Σ. Εδέσσης)
και γ) Αγγελική Καλλία (Α.Μ. 8589), που τους διόρισε με
πληρεξούσιο, και οι οποίοι
κατέθεσαν δηλώσεις, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 4509/2017,
περί μη εμφανίσεώς
τους.
Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν να ακυρωθούν: α)
η υπ' αριθμ. πρωτ.
ΠΚΜ159835 (1272)/11.3.2020 απόφαση της Αναπληρώτριας
Προϊσταμένης της
Υποδιεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας
Πέλλας Περιφέρειας
Κεντρικής Μακεδονίας, β) η υπ' αριθμ. πρωτ. ΠΚΜ 217678
(1726)/5.5.2020 απόφαση της
Αναπληρώτριας Προϊσταμένης της Υποδιεύθυνσης Τεχνικών Έργων
του Τμήματος
Δομών και Περιβάλλοντος της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας,
γ) η υπ' αριθμ. πρωτ.
2979/10.5.2017 απόφαση του Αναπληρωτή Προϊσταμένου του Τμήματος
Περιβαλλοντικού
και Χωρικού Σχεδιασμού της Δ/νσης Περιβάλλοντος και Χωρικού
Σχεδιασμού Κεντρικής
Μακεδονίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης
(ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.Σ.Κ.Μ.), δ) η
υπ' αριθμ. πρωτ. 2688/12.5.2020 πράξη της Αναπληρώτριας
Προϊσταμένης του Τμήματος
Περιβαλλοντικού και Χωρικού Σχεδιασμού της Διεύθυνσης
Περιβάλλοντος και Χωρικού
Σχεδιασμού Κεντρικής Μακεδονίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης
Μακεδονίας Θράκης,
και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της
εισηγήτριας, Παρέδρου Μαρίας
Μπαμπίλη.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη
σε αίθουσα του
δικαστηρίου κ α ι
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο
1. Επειδή, για την άσκηση της υπό κρίση αιτήσεως καταβλήθηκε
το νόμιμο παράβολο
(κωδικός αριθμός ηλεκτρονικού παραβόλου 343614671950 0925
0025/2020).
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση α) της υπ'
αριθμ. πρωτ. ΠΚΜ159835
(1272)/11.3.2020 αποφάσεως της Αναπληρώτριας Προϊσταμένης
της Υποδιεύθυνσης
Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας Περιφέρειας
Κεντρικής
Μακεδονίας, με την οποία εγκρίθηκε τροποποίηση της μελέτης
του έργου
“Αντιπλημμυρική προστασία Έδεσσας (π. Εδεσσαίος)”, β) της
υπ' αριθμ. πρωτ. ΠΚΜ
217678 (1726)/5.5.2020 αποφάσεως της Αναπληρώτριας
Προϊσταμένης της
Υποδιεύθυνσης Τεχνικών Έργων του Τμήματος Δομών και
Περιβάλλοντος της
Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας, με την οποία εγκρίθηκε ο από
24.2.2020 1ος
Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών (Α.Π.Ε.) για το επίμαχο
έργο, γ) της υπ' αριθμ.
πρωτ. 2979/10.5.2017 αποφάσεως του Αναπληρωτή Προϊσταμένου
του Τμήματος
Περιβαλλοντικού και Χωρικού Σχεδιασμού της Δ/νσης
Περιβάλλοντος και Χωρικού
Σχεδιασμού Κεντρικής Μακεδονίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης
Μακεδονίας Θράκης
(ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.Σ.Κ.Μ.), σύμφωνα με την οποία για το επίμαχο έργο,
όπως περιγράφεται στην
κατατεθείσα τεχνική περιγραφή, δεν υφίσταται υποχρέωση
περιβαλλοντικής
αδειοδότησης, δ) της υπ' αριθμ. πρωτ. 2688/12.5.2020 πράξεως
της Αναπληρώτριας
Προϊσταμένης του Τμήματος Περιβαλλοντικού και Χωρικού
Σχεδιασμού της Διεύθυνσης
Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Κεντρικής Μακεδονίας
της Αποκεντρωμένης
Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης, η οποία εκδόθηκε σε απάντηση
σχετικών εξώδικων
δηλώσεων των ήδη αιτούντων, καθώς και κάθε άλλης συναφούς
πράξεως ή
παραλείψεως.
3. Επειδή, από τους οκτώ (8) αιτούντες, μόνον έξι (6) (και
συγκεκριμένα οι 1η, 2ος, 3ος,
4ος, 5ος και 8ος κατά τη σειρά αναφοράς τους στο εισαγωγικό
δικόγραφο)
νομιμοποίησαν με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο τον παραστάντα
κατά την συζήτηση
δικηγόρο, που υπογράφει την κρινόμενη αίτηση. Αντιθέτως, οι
6ος και 7ος αιτούντες δεν
νομιμοποίησαν, με έναν από τους προβλεπόμενους στο νόμο
τρόπους, το δικηγόρο που
υπογράφει το δικόγραφο της αιτήσεως, δοθέντος ότι δεν
εμφανίσθηκαν κατά την επ’
ακροατηρίου συζήτηση για να εγκρίνουν την άσκησή της ούτε
προσκομίσθηκε
συμβολαιογραφική πράξη παροχής από αυτούς πληρεξουσιότητος
στον υπογράφοντα
το δικόγραφο δικηγόρο. Κατά συνέπεια, η υπό κρίση αίτηση
πρέπει, κατά το μέρος που
ασκείται από τους δύο αυτούς αιτούντες, να απορριφθεί ως
απαράδεκτη (άρθρο 27,
όπως ισχύει, του π.δ. 18/1989, Α ́ 8).
4. Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής:
Με το από 20.2.1986
έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Νομαρχίας Πέλλας
εστάλη στην
Διεύθυνση Υδροηλεκτρικών Έργων του ΥΠΕΧΩΔΕ τεχνική έκθεση,
στην οποία γινόταν
ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης και των εκτελούμενων και
μελλοντικών σχεδίων
για την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής, στην οποία
αφορούν οι ήδη
προσβαλλόμενες πράξεις. Στο εν λόγω έγγραφο αναφερόταν,
μεταξύ άλλων, ότι “για την
ολοκλήρωση της αντιπλημμυρικής προστασίας ...
προγραμματίζονται: ... ε) κοιτόστρωση
του αγωγού Χαλιμά” (όπως ήταν γνωστό το επίμαχο τμήμα του
ποταμού Εδεσσαίου).
Επίσης, με το από 12.11.1986 έγγραφό της προς την ως άνω
υπηρεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ η
ΔΕΗ επεσήμανε την ανάγκη κατασκευής των αντιπλημμυρικών
έργων για την προστασία
της Έδεσσας και των κατάντη περιοχών. Με την 11695/5.10.2010
απόφαση της Γενικής
Γραμματέως Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΓΓΠΚΜ) (Δ ́
568) επικυρώθηκε ο
καθορισμός των οριογραμμών ποταμοβραχιόνων στην Έδεσσα. Στη
συνέχεια στο
πλαίσιο της υπ' αριθμ. 15/2017 μελέτης, σχετικά με την
“αποκατάσταση/ αντικατάσταση
των έργων της υφιστάμενης επενδεδυμένης κοίτης του ποταμού
Εδεσσαίου”,
συντάχθηκε η από 3.5.2017 τεχνική περιγραφή για το επίμαχο
έργο “Αντιπλημμηρική
προστασία Έδεσσας (π. Εδεσσαίος)”, στην οποία αναφέρεται
ότι, λόγω του ότι
“παρατηρήθηκαν φαινόμενα διάβρωσης τόσο στον πυθμένα όσο και
στα πρανή με
αποτέλεσμα καθιζήσεις των παράπλευρων οδών και πλημμμύρες
στις ιδιοκτησίες
παράλληλα με τον ποταμό”, θα εκτελεστούν διάφορες εργασίες
(όπως γενικές εκσκαφές -
εκβαθύνσεις, εκσκαφές θεμελίων τεχνικών έργων, επιχώσεις,
εξυγιαντικές στρώσεις,
κατασκευή φίλτρων στραγγιστηρίων, καθαιρέσεις, κατασκευή
λιθοπληρούμενων
συρματοκιβωτίων, εκτροπή υδάτων, αποκαταστάσεις πεζοδρομίων
και σωλήνων), ότι
“το συνολικό μήκος παρέμβασης είναι 850 m, από την γέφυρα
στην προέκταση της οδού
Δημ. Πετρίτση και μέχρι το πέρας αυτού στην περιοχή Καταρρακτών”
και ότι μεταξύ των
εργασιών περιλαμβάνεται “επένδυση της κοίτης με οπλισμένο
σκυρόδεμα C20/25 για
στεγάνωσή της και αντιστήριξη πρανών”. Με το από 4.5.2017
έγγραφο του Αναπληρωτή
Προϊσταμένου Υποδιεύθυνσης Τεχνικών Έργων Π.Ε. Πέλλας
υποβλήθηκε στην
Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Κεντρικής
Μακεδονίας της
Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης αίτημα για
απαλλαγή του έργου
“Αντιπλημμυρική προστασία Έδεσσας (Π. Εδεσσαίος)” από
περιβαλλοντική
αδειοδότηση. Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο έγγραφο αυτό, “Οι
εργασίες που θα
εκτελεστούν αφορούν την αποκατάσταση των τεχνικών έργων στην
κοίτη τμήματος του
Π.Ε. Εδεσσαίου από την γέφυρα στην προέκταση της οδού Δημ.
Πετρίτση και μέχρι το
πέρας αυτού στην περιοχή Καταρρακτών μήκους της τάξης των
850,00 m.
Παρατηρούνται φαινόμενα διάβρωσης τόσο στον πυθμένα όσο και
στα πρανή με
αποτέλεσμα να υπάρχουν καθιζήσεις των παράπλευρων οδών και
πλημμύρες υπογείων
στις ιδιοκτησίες παράλληλα με τον ποταμό. Πέραν των ανωτέρω
υπάρχει κίνδυνος
πλημμύρας, καθώς ανά πάσα στιγμή μπορεί να υπάρξουν
σημειακές κατολισθήσεις
λόγω των καθιζήσεων και απομείωση στο ελάχιστο της
υδραυλικής διατομής. Η αστοχία
των υφιστάμενων αντιπλημμυρικών έργων που κατασκευάστηκαν
την δεκαετία του 1960
έγινε εντονότερη τα τελευταία χρόνια. Τα έργα αυτά αφορούν
τόσο τα παράλληλα (τοιχία
αντιστήριξης, λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια ..., λίθινη
επένδυση, επενδεδυμένος
πυθμένας), όσο και τα εγκάρσια (μικροί καταβαθμοί). Επειδή
πρόκειται για εργασίες που
κατατάσσονται με βάση την Υ.Α. 1958/2012 (ΦΕΚ 21Β ́) και την
τροποποίηση αυτής (αρ.
οικ. 173829/25.7.2014, ΦΕΚ Β ́ 2036) στην περίπτωση 15α
(παρατήρηση στ) αλλά και
επειδή είναι άμεση ανάγκη η κατά το δυνατόν συντομότερη
εκτέλεση του παραπάνω
έργου, παρακαλούμε για τις δικές σας ενέργειες. Επισημαίνουμε
ότι για το συγκεκριμένο
τμήμα μήκους 850 μέτρων του προτεινόμενου έργου θα
ανακατασκευαστεί η
επενδεδυμένη διατομή με στόχο την αντιστήριξη των πρανών
αλλά και τη στεγάνωση
της κοίτης. Ο καθορισμός των οριογραμμών έχει επικυρωθεί με
την αρ. πρωτ.
11695/5.10.2010 απόφαση του Γεν. Γραμματέα Περιφέρειας
Κεντρικής Μακεδονίας”. Σε
απάντηση προς το ως άνω έγγραφο εκδόθηκε η υπ' αριθμ. πρωτ.
2979/10.5.2017 και ήδη
τρίτη προσβαλλόμενη πράξη του Αναπληρωτή Προϊσταμένου της
ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.Σ.Κ.Μ., στην
οποία αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: “Τα παραπάνω έργα
όπως περιγράφονται
στην κατατεθείσα τεχνική περιγραφή αφορούν αποκλειστικά έργα
αποκατάστασης
υφιστάμενων αντιπλημμυρικών έργων, δεν περιλαμβάνονται στους
πίνακες κατάταξης
της β ́ σχετικής Υ.Α. και ως εκ τούτου δεν υπόκεινται σε
υποχρέωση περιβαλλοντικής
αδειοδότησης. Πιο συγκεκριμένα το έργο εμπίπτει στην (ε)
παρατήρηση του α/α 15α της
2ης Ομάδας Υδραυλικά Έργα της ... [Αριθμ. 1958/2012] Υ.Α. (Β
́ 21), σύμφωνα με την
οποία για την συντήρηση και αποκατάσταση υφιστάμενων
αντιπλημμυρικών έργων δεν
απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση. Κατά την εκτέλεση των
έργων θα πρέπει να
εφαρμοσθούν αυστηρά τα παρακάτω: ... Οι παρεμβάσεις έχουν
αποκλειστικά ως στόχο
την αποκατάσταση των ζημιών και αφορούν αυστηρά και μόνο εργασίες
ανακατασκευής
υφιστάμενων αντιπλημμυρικών έργων, χωρίς να τροποποιούνται
με κανένα τρόπο είτε
τα γεωμετρικά είτε τα λειτουργικά χαρακτηριστικά του υπό
παρέμβαση οριοθετημένου
ποταμού, εντός της πόλης της Έδεσσας. ...”. Με την
124/15.5.2017 απόφαση του
Δημοτικού Συμβουλίου Έδεσσας και την 103/15.5.2017 απόφαση
του Περιφερειακού
Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας εγκρίθηκε η υποβολή πρότασης
ένταξης του έργου
«Αντιπλημμυρική προστασία Έδεσσας (Π. Εδεσσαίος)»,
προϋπολογισμού 1.900.000
ευρώ, σε συγχρηματοδοτού-μενο πρόγραμμα του Ε.Τ.Π.Α. στο
Επιχειρησιακό
Πρόγραμμα “Κεντρική Μακεδονία” Άξονας Προτεραιότητας ΑΞ05
“Προώθηση της
προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή της πρόληψης και της
διαχείρισης κινδύνων”, με
την δε υπ' αριθμ. πρωτ. 4862/2.10.2017 απόφαση του Περιφερειάρχη
Κεντρικής
Μακεδονίας η συγχρηματοδοτούμενη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο
Περιφερειακής
Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) Πράξη “Αντιπλημμυρική Προστασία Έδεσσας (Π.
Εδεσσαίος)”
εντάχθηκε στον Άξονα Προτεραιότητας “Προώθηση της
προσαρμογής στην κλιματική
αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης κινδύνων” του Ε.Π.
“Κεντρική Μακεδονία”.
Στην απόφαση αυτή, η οποία αναρτήθηκε αυθημερόν στον
ιστότοπο της Διαύγειας με
ΑΔΑ 635Τ7ΛΛ-ΑΓΠ, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι θα
εκτελεσθούν εργασίες εκσκαφών -
εκβαθύνσεων, εκσκαφών θεμελίων τεχνικών έργων, επιχώσεων,
καθαιρέσεων
(σκυροδεμάτων, συρματοκιβωτίων, λίθινων επενδύσεων), καθώς
και εργασίες
κατασκευής τοίχου τύπου αντεστραμμένου Π με οπλισμένο
σκυρόδεμα, για στεγάνωση
της κοίτης και αντιστήριξη πρανών, και επένδυσης τοίχων με λιθοδομή.
Ακολούθως
εκδόθηκε η από 27.6.2018 νεότερη τεχνική έκθεση, σύμφωνα με
την οποία “το συνολικό
μήκος παρέμβασης είναι 838 m” και στην οποία προβλέπεται,
μεταξύ άλλων, “Κατασκευή
τοίχου (τύπου αντεστραμμένου Π) με οπλισμένο σκυρόδεμα ...
για στεγάνωση της κοίτης
και αντιστήριξη πρανών” και “Επένδυση τοίχων με λιθοδομή”.
Με την υπ’ αριθμ.
1753/24.7.2018 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της
Περιφέρειας Κεντρικής
Μακεδονίας εγκρίθηκε η διακήρυξη ανοιχτής διαδικασίας κάτω
των ορίων του ν.
4412/2016 για την επιλογή αναδόχου του έργου “Αντιπλημμυρική
προστασία Έδεσσας
(ποταμός Εδεσσαίος” προϋπολογισμού 2.100.000 ευρώ με ΦΠΑ, με
την δε υπ’ αριθμ.
2346/2.10.2018 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της
Περιφέρειας Κεντρικής
Μακεδονίας εγκρίθηκε το από 21.9.2018 πρακτικό της Επιτροπής
Διαγωνισμού περί
ανάθεσης του έργου στην εργοληπτική επιχείρηση “Κ/Ξ Χ.
ΚΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΣΙΑ Ο.Ε. Κ.
ΝΤΑΓΚΟΥΜΑΣ ΚΑΙ ΣΙΑ Ε.Ε.”, ενώ στις 16.1.2019 υπεγράφη η
σχετική σύμβαση
κατασκευής του επίμαχου έργου. Στο σχετικό Τεχνικό Φύλλο
Υποέργου περιλαμβάνεται,
μεταξύ άλλων, “συνοπτική περιγραφή φυσικού αντικειμένου
υποέργου” με το ακόλουθο
περιεχόμενο: “Η προτεινόμενη προς υλοποίηση μελέτη αφορά την
αποκατάσταση /
αντικατάσταση των έργων της υφιστάμενης επενδεδυμένης κοίτης
του ποταμού
Εδεσσαίου. Το συνολικό μήκος παρέμβασης είναι 838 m, από τη
γέφυρα στην
προέκταση της οδού Δημ. Πετρίτση και μέχρι το πέρας του
ποταμού στην περιοχή
Καταρρακτών. Παρατηρήθηκαν φαινόμενα διάβρωσης τόσο στον
πυθμένα όσο και στα
πρανή με αποτέλεσμα να υπάρχουν καθιζήσεις των παράπλευρων
οδών και πλημμύρες
στις ιδιοκτησίες παράλληλα με τον ποταμό. Κρίνεται αναγκαία
η ανακατασκευή της
υφιστάμενης επενδεδυμένης κοίτης για την προστασία του ιστού
της πόλης της
Έδεσσας τόσο από φαινόμενα διάβρωσης / καθιζήσεων όσο και
από φαινόμενα
πλημμυρών υπογείων αλλά και των παράπλευρων περιοχών καθώς
ανά πάσα στιγμή
μπορεί να υπάρξουν σημειακές κατολισθήσεις λόγω των
καθιζήσεων και απομείωση στο
ελάχιστο της υδραυλικής διατομής”. Με την υπ’ αριθμ.
404/24.1.2019 απόφαση του
Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας τροποποιήθηκε η πράξη
“Αντιπλημμυρική
Προστασία Έδεσσας (Π. Εδεσσαίος) στον Άξονα Προτεραιότητας
“Προώθηση της
προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της
διαχείρισης κινδύνων” το
Ε.Π. “Κεντρική Μακεδονία””, ως ημερομηνία έναρξης της Πράξης
ορίζεται η 21.12.2018
και ως ημερομηνία λήξης η 1.6.2023, ενώ, περαιτέρω,
αναφέρονται οι εργασίες που θα
εκτελεστούν μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται “Κατασκευή
τοίχου (τύπου
αντεστραμμένου Π) με οπλισμένο σκυρόδεμα C25/30 και C30/37 για
στεγάνωση της
κοίτης και αντιστήριξη πρανών”. Τον Φεβρουάριο 2020
συντάχθηκε τεχνική έκθεση
μεταβολής στοιχείων της μελέτης του έργου στην οποία
αναφέρονται τα εξής: “Για την
ανάγκη ολοκλήρωσης του εν λόγω έργου και τη σωστή λειτουργία
του εξετάζεται από την
υπηρεσία που συνέταξε τη μελέτη η κάτωθι τροποποίηση,
προκειμένου να
αντιμετωπιστεί απρόβλεπτος παράγοντας, τον οποίο δεν ήταν σε
θέση να γνωρίζει η
υπηρεσία σύνταξης της μελέτης κατά την αρχική σύνταξη,
σύμφωνα με το άρθρο 144
παρ. 2 του ν. 4412/2016. Αναφορά προβλήματος: Διαπιστώθηκε
σύμφωνα με τα όσα
αναλυτικά αναφέρονται στην από 12.2.2020 συνημμένη Τεχνική
έκθεση ... γεωλόγου ο
οποίος υπηρετεί στο Τμήμα Πολιτικής Προστασίας της ΠΕ
Πέλλας, ότι η εξ ολοκλήρου
στεγάνωση της κοίτης του Ποταμού Εδεσσαίου θα φέρει
προβλήματα που σχετίζονται με
την υδρογεωλογική ισορροπία του εδάφους. Πρόταση:
Προτείνεται να υπάρχει η
δυνατότητα να εμπλουτίζεται ο υπόγειος υδροφορέας με τη
δημιουργία ζωνών στον
πυθμένα με πλήρωση συρματοκιβωτίων. Αξιολόγηση: Σύμφωνη γνώμη
των
υπογραφόντων με τη συγκεκριμένη πρόταση καθώς: δεν
αλλοιώνεται η λειτουργικότητα
και το φυσικό αντικείμενο του τεχνικού έργου. Όπως προκύπτει
από τους υδραυλικούς
υπολογισμούς τα υδραυλικά στοιχεία των τομών εξακολουθούν να
είναι ασφαλή για την
ομαλή παροχετευτικότητα της πλημμυρικής παροχής”. Τα
πορίσματα της μελέτης αυτής
περιελήφθησαν στην από 24.2.2020 εισήγηση της Υποδιεύθυνσης
Τεχνικών Έργων της
Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας προς την Προϊσταμένη Αρχή,
με την οποία
υποβλήθηκε προς έγκριση η τροποποίηση της μελέτης του
επίμαχου έργου “Α. για την
συμπλήρωσή της με την υδρογεωλογική έκθεση του γεωλόγου ...
(λόγω έλλειψης
γεωλογικής έκθεσης κατά την σύνταξη της αρχικής μελέτης) Β.
για την δημιουργία ζωνών
στον πυθμένα της κοίτης του ποταμού Εδεσσαίου, αποτελούμενων
από λιθοπληρούμενα
συρματοκιβώτια, για λόγους που υπαγορεύονται από απρόβλεπτες
περιστάσεις, καθώς
από την γεωλογική έκθεση προέκυψε ότι το υπέδαφος της κοίτης
δεν αποτελείται από
αδιαπέραστο υλικό, όπως αρχικά αναμενόταν, αλλά από χαλίκια
και άμμο”. Στην
εισήγηση αυτή επαναλαμβάνεται ότι η μελέτη αφορά την
αποκατάσταση / αντικατάσταση
των έργων της υφιστάμενης επενδεδυμένης κοίτης του ποταμού
Εδεσσαίου, ότι
παρατηρήθηκαν φαινόμενα διάβρωσης τόσο στον πυθμένα όσο και
στα πρανή με
αποτέλεσμα να υπάρχουν καθιζήσεις των παράπλευρων οδών,
καθώς και ότι κρίνεται
αναγκαία η ανακατασκευή της υφιστάμενης επενδεδυμένης κοίτης
για την προστασία του
ιστού της πόλης της Έδεσσας τόσο από φαινόμενα διάβρωσης /
καθιζήσεων όσο και
από φαινόμενα πλημμυρών υπογείων αλλά και των παράπλευρων
περιοχών, καθώς και
ότι στις εργασίες που θα εκτελεστούν περιλαμβάνεται η
κατασκευή τοίχου (τύπου
αντεστραμμένου Π) με οπλισμένο σκυρόδεμα για την στεγάνωση
της κοίτης και
αντιστήριξη πρανών. Η εν λόγω εισήγηση έγινε δεκτή με την
υπ’ αριθμ. 12/26.2.2020
γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων της
Περιφέρειας Κεντρικής
Μακεδονίας (Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας), με την δε υπ’
αριθμ. πρωτ. ΠΚΜ 159835
(1272)/11.3.2020 και ήδη πρώτη προσβαλλόμενη απόφαση της
Αναπληρώτριας
Προϊσταμένης Υποδιεύθυνσης Τεχνικών Έργων Π.Ε. Πέλλας
εγκρίθηκε η ως άνω
τροποποίηση. Με το υπ' αριθμ. πρωτ. 1626/13.3.2020 έγγραφό
της προς την Διεύθυνση
Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας η Ειδική
Υπηρεσία Διαχείρισης
Ε. Π. της Περιφέρειας διατύπωσε θετική γνώμη για την
τροποποίηση της νομικής
δέσμευσης για το επίμαχο έργο, με την αιτιολογία ότι “δεν
τροποποιείται το βασικό
σχέδιο του υποέργου και τα βασικά διακριτά στοιχεία του
παραμένουν όπως
προβλέπονται στην αρχική νομική δέσμευση». Με την από
30.3.2020 εξώδικη δήλωση -
αναφορά προς το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, το
Υπουργείο Περιβάλλοντος
και Ενέργειας, την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Ε.Π.
Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας,
την Δ/νση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Κεντρικής
Μακεδονίας, τον
Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας, τον Αντιπεριφερειάρχη
Έδεσσας, την
Υποδιεύθυνση Τεχνικών Έργων Π.Ε. Πέλλας και τον Δήμαρχο
Έδεσσας η «Κίνηση
Πολιτών Έδεσσας για τον Εδεσσαίο Ποταμό», στην οποία
φέρονται ότι μετέχουν οι ήδη
αιτούντες, προέβαλε τους ήδη προβαλλόμενους με την υπό κρίση
αίτηση λόγους περί
νέου έργου, το οποίο εκτελείται μη νομίμως χωρίς
περιβαλλοντική αδειοδότηση και το
οποίο δεν καλύπτεται από το υπ' αριθμ. πρωτ. 2979/10.5.2017
έγγραφο απαλλαγής από
περιβαλλοντική αδειοδότηση, ενώ με την από 13.4.2020 νεώτερη
εξώδικη δήλωση -
πρόσκληση των ιδίων, φερόμενων ως μελών της Συντονιστικής
Επιτροπής της ως άνω
Κίνησης Πολιτών προς τους ίδιους ως άνω αποδέκτες,
προβλήθηκαν και πάλι οι ήδη
προβαλλόμενοι με την υπό κρίση αίτηση λόγοι και ισχυρισμοί,
επαναλήφθηκαν τα ήδη
προβληθέντα με την πρώτη εξώδικη δήλωση και ζητήθηκε η
ανάκληση του υπ' αριθμ.
2979/10.5.2017 εγγράφου περί απαλλαγής από περιβαλλοντική
αδειοδότηση, λόγω
εκδόσεώς του κατά πλάνη περί τα πράγματα ως προς τη συνδρομή
των νομίμων
προϋποθέσεων για την έκδοσή του. Με την υπ' αριθμ.
16/14.4.2020 ομόφωνη
γνωμοδότησή του το Τεχνικό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων Π.Ε.
Πέλλας τάχθηκε υπέρ της
έγκρισης του 1ου Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών του
επίμαχου έργου, ο οποίος
συντάχθηκε μετά την τροποποίηση της μελέτης, προκειμένου να
υπάρχει δυνατότητα
εμπλουτισμού του υπόγειου υδροφορέα και ενυδάτωσης του
βραχώδους υπεδάφους της
πόλης της Έδεσσας με τη δημιουργία ζωνών στον πυθμένα
αποτελούμενων από
λιθοπληρούμενα συρματοκιβώτια. Στο από 23.4.2020 έγγραφο της
Υποδιεύθυνσης
Τεχνικών Έργων Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας προς την
Διεύθυνση ΠΕΧΩΣ Κεντρικής
Μακεδονίας αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής: “1. Το τμήμα
στο οποίο θα γίνει η
παρέμβαση αποτελεί ... τεχνητό αντιπλημμυρικό έργο, το οποίο
ανήκει δυνητικά σε ζώνη
υψηλού κινδύνου. Κύριος σκοπός του έργου είναι η συντήρηση
και η λειτουργικότητα του
αντιπλημμυρικού υφιστάμενου έργου. ... 4. ... Σύμφωνα με όσα
αναφέρονται στην ...
υδρογεωλογική έκθεση του ... γεωλόγου μηχανικού υπαλλήλου της
Π.Ε. Πέλλας ... ο
τραβερτίνης της Έδεσσας “κτίζεται επιφανειακά και η ύπαρξη
του οφείλεται στο νερό και
συνθήκες ροής (πτώση) του ποταμού Εδεσσαίου” και όχι μέσω
της διήθησης. 5. ...
Σύμφωνα με την υδρογεωλογική έκθεση: “Η στεγανοποίηση του
πυθμένα της κοίτης θα
έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή των μηχανικών ιδιοτήτων των
χειμαρρωδών
αποθέσεων, λόγω της μη διαβροχή[ς] τους. Για την αποφυγή
αυτών των παρενεργειών
θα πρέπει να υπάρξει η δυνατότητα διήθησης του νερού στο
υπέδαφος. Η μη
στεγανοποίηση του πυθμένα σε ποσοστό 20-25% είναι
ικανοποιητικ[ή] για την διήθηση
της απαραίτητης ποσότητας νερού, προκειμένου να διατηρείται
σταθερή η υγρασία του
υπεδάφους. Για την πραγματοποίηση του στόχου προτείνεται η
κατασκευή: Εγκάρσιες
τομές στον πυθμένα της κοίτης, φάρδους 5-6 μέτρων, εντός των
οποίων θα
τοποθετηθούν συρματοκιβώτια με διαβαθμισμένη ποταμίσια
κροκάλα ... Λαμβάνοντας
υπόψη την προεγκεκριμένη από την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης
Κεντρικής
Μακεδονίας τροποποίηση της μελέτης, η υπηρεσία μας θεωρεί
ότι η επένδυση τμήματος
του πυθμένα σε ποσοστό 25% με συρματοκιβώτια αποτελεί μία
ηπιότερη παρέμβαση σε
σχέση με την αρχικά προτεινόμενη, εναρμονισμένη στις
υφιστάμενες επικρατούσες
συνθήκες του προϋπάρχοντος τεχνικού έργου και σε καμία
περίπτωση δεν αποτελεί
διαφοροποίηση του φυσικού αντικειμένου για το οποίο έχετε
αρχικά γνωμοδοτήσει,
λαμβάνοντας υπόψη την τεχνική έκθεση που αναφέρει “Κατασκευή
λιθοπληρούμενων
συρματοκιβωτίων κατά περίπτωση”. 6. Όσον αφορά τους φόβους
που εκφράζονται για
το αποτέλεσμα της παρέμβασης, η ΠΕ Πέλλας, κατόπιν
προμελέτης που έκανε, ενέταξε
στο τεχνικό της πρόγραμμα, το οποίο εγκρίθηκε με την
23/6.4.2020 απόφαση του
Περιφερειακού Συμβουλίου [Κεντρικής Μακεδονίας], έργο ύψους
180.000 ευρώ. Το έργο
αυτό θα συμπληρώσει την πρόβλεψη επένδυσης με πέτρα των
πρανών ... προκειμένου
να εξασφαλίσει την αισθητική αναβάθμιση στην περιοχή της
παρέμβασης”. Ενόψει
αυτών, με την υπ' αριθμ. πρωτ. ΠΚΜ 217678 (1726)/5.5.2020
απόφαση της
Αναπληρώτριας Προϊσταμένης Υποδιεύθυνσης Τεχνικών Έργων, και
ήδη δεύτερη
προσβαλλόμενη, εγκρίθηκε ο από 24.2.2020 1ος
Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών
(Α.Π.Ε.) του επίμαχου έργου. Περαιτέρω, στην υπ' αριθμ.
πρωτ. 2688/12.5.2020 και ήδη
τέταρτη προσβαλλόμενη πράξη του Τμήματος Περιβάλλοντος και
Χωρικού Σχεδιασμού
της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης και σε
απάντηση στις
προαναφερθείσες εξώδικες δηλώσεις των αιτούντων αναφέρονται,
μεταξύ άλλων, τα
εξής: “1. Η Υπηρεσία μας είναι αρμόδια για την τήρηση της
διαδικασίας περιβαλλοντικής
αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων που εμπίπτουν στις
κατηγορίες της Υ.Α. Αριθμ.
ΔΙΠΑ/οικ.37674 (ΦΕΚ 2471/Β ́/10.8.2016) ... . Στο παραπάνω
πλαίσιο, κατατέθηκε - από
την αρμόδια για την εκτέλεση και συντήρηση αντιπλημμυρικών
έργων Υπηρεσία της
Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Υποδιεύθυνση Τεχνικών
Έργων ΠΕ Πέλλας - αίτημα
για την μη απαίτηση της τήρησης της διαδικασίας
περιβαλλοντικής αδειοδότησης του
έργου ... συνοδευόμενη με τεχνική έκθεση, φωτογραφική
τεκμηρίωση και
οριζοντιογραφική αποτύπωση του έργου. 2. ... Οι παρεμβάσεις
αφορούν υφιστάμενα
αντιπλημμυρικά έργα, σε περιοχή εντός εγκεκριμένου σχεδίου
και εντός εγκεκριμένων
οριογραμμών του ποταμοβραχίονα Εδεσσαίου. Σύμφωνα με τα
προσκομισθέντα
στοιχεία, στόχος του έργου είναι η ανακατασκευή της
υφιστάμενης επενδεδυμένης
κοίτης, καθώς παρατηρήθηκε αστοχία των τεχνικών έργων τα
οποία κατασκευάστηκαν τη
δεκαετία του 1960. Δεδομένου ότι η υποχρέωση τήρησης της
διαδικασίας
περιβαλλοντικής αδειοδότησης εκκινεί με τη δημοσίευση του Ν.
1650/86 ... και το εν λόγω
έργο είχε υλοποιηθεί πριν την έκδοση του προαναφερθέντος
Νόμου, δεν ήταν δυνατή η
έκδοση Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων πριν την
υλοποίησή του. 3. ... Με
βάση τα αναφερόμενα στα εδάφια 1 και 2 του παρόντος,
εκτιμήθηκε ότι οι εργασίες
αποκατάστασης και συντήρησης για την αντιπλημμυρική
προστασία της Έδεσσας – Π.
Εδεσσαίος δεν εμπίπτουν στις κατηγορίες έργων και
δραστηριοτήτων της Υ.Α. Αριθμ.
ΔΙΠΑ/οικ.37674/2016 και ως εκ τούτου δεν υπόκεινται σε
διαδικασία περιβαλλοντικής
αδειοδότησης. ... 6. ... στη συνημμένη Υδρογεωλογική έκθεση
του Γεωλόγου ...
αναφέρεται ότι κατά την έναρξη των εργασιών κατασκευής του
εν θέματι έργου
διαπιστώθηκε ότι το υπέδαφος του πυθμένα της κοίτης δεν
αποτελείται από αδιαπέρατο
υλικό, όπως αρχικά αναμενόταν, αλλά από χαλίκια και άμμους.
Με δεδομένο το
προαναφερθέν εύρημα και προκειμένου να αποφευχθούν τα
προβλήματα που είναι
δυνατό να ανακύψουν από την ολική στεγανοποίηση του πυθμένα,
προτείνεται από την
Υποδ/νση Τεχνικών Έργων ΠΕ Πέλλας ... η μη στεγανοποίηση του
πυθμένα σε ποσοστό
20-25% το οποίο θεωρείται από τον μελετητή ικανοποιητικό για
την διήθηση της
απαραίτητης ποσότητας νερού και τη διατήρηση της σταθερής
υγρασίας του υπεδάφους.
Μετά τα παραπάνω δεδομένα, σας γνωρίζουμε ότι η Υπηρεσία μας
διατηρεί τις απόψεις
που εξέφρασε στο με Α.Π. 2979/10.5.2017 έγγραφο της επί του
αιτήματος του φορέα του
έργου ...”. Με την υπ' αριθμ. 63/2020 απόφασή του το
Δημοτικό Συμβούλιο Έδεσσας
δήλωσε την απόλυτη αντίθεσή του στον τρόπο κατασκευής του
έργου - ο οποίος
προβλέπεται και περιγράφεται στην τεχνική μελέτη, όπως αυτή
διαμορφώθηκε με την
από 11.3.2020 τροποποίηση - και κάλεσε την Περιφερειακή
Ενότητα Πέλλας να
τροποποιήσει εκ νέου την τεχνική μελέτη του έργου, έτσι ώστε
να προβλεφθεί μόνο η
αποκατάσταση των φθορών στα στοιχεία αντιστήριξης των πρανών
της κοίτης του
ποταμού και να ανατεθεί η σύνταξη των αναγκαίων
περιβαλλοντικών, υδρογεωλογικών,
ιζηματολογικών και λοιπών μελετών, σε περίπτωση δε που η
Περιφερειακή Ενότητας
Πέλλας εμμείνει στην απόφασή της για τη στεγανοποίηση της
κοίτης του ποταμού
Εδεσσαίου, κάλεσε την Οικονομική Επιτροπή να αναθέσει στην
Νομική Υπηρεσία του
Δήμου την άσκηση των προβλεπόμενων ενδίκων μέσων για την
προστασία του
ποταμού, του περιβάλλοντος, της ποιότητας της ζωής των
δημοτών και της οικονομίας
της περιοχής. Στο υπ' αριθμ. πρωτ. 6301/25.5.2020 έγγραφο
της Διεύθυνσης Διοίκησης
της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης προς τον
Δήμο Έδεσσας
αναφέρεται ότι η υπ' αριθμ. 63/2020 απόφαση του Δημοτικού
Συμβουλίου Έδεσσας
τέθηκε στο αρχείο, με την αιτιολογία ότι “δεν υπόκεινται σε
έλεγχο νομιμότητας πράξεις
που δεν έχουν εκτελεστό χαρακτήρα και κατά συνέπεια δεν
παράγουν έννομα
αποτελέσματα”, η δε από 27.5.2020 σχετική προσφυγή
νομιμότητας (άρθρο 227 του ν.
3852/2010) της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ενώπιον του
Συντονιστή
Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης κατά της ως άνω
υπ' αριθμ. 63/2020
αποφάσεως του Δημοτικού Συμβουλίου Έδεσσας απορρίφθηκε με
την υπ’ αριθ. πρωτ.
οικ. 8059/22.6.2020 απόφαση του Συντονιστή, με την
αιτιολογία ότι η απόφαση του
Δημοτικού Συμβουλίου Έδεσσας στερείται εκτελεστότητας.
5. Επειδή, οι αιτούντες φέρονται ως κάτοικοι Έδεσσας και
προβάλλουν ότι η υλοποίηση
του επίμαχου έργου θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα για την
παρόχθια βλάστηση και
το οικοσύστημα του ποταμού. Συνεπώς ασκούν την υπό κρίση
αίτηση με έννομο
συμφέρον (πρβλ. ΣτΕ 2145/2020).
6. Επειδή, η χρονικώς προγενέστερη και ήδη υπό στοιχείο γ
προσβαλλόμενη πράξη
(2979/10.5.2017) - η οποία εκδόθηκε κατ' επίκληση των
διατάξεων του ν. 1650/1986 (Α ́
160) και της υπουργικής αποφάσεως 1958/2012 (Β ́ 21), όπως
αυτές ίσχυαν εν
προκειμένω, και με την οποία κρίθηκε ότι δεν απαιτείται η
τήρηση της διαδικασίας
περιβαλλοντικής αδειοδότησης για το επίμαχο έργο - αποτελεί
εκτελεστή διοικητική
πράξη, απορριπτομένων ως αβασίμων των περί του αντιθέτου
ισχυρισμών της
Διοικήσεως, η δε διαφορά που γεννάται από την προσβολή της
πράξεως αυτής ανήκει
στην ακυρωτική αρμοδιότητα του παρόντος Τμήματος κατ' άρθρο
5 της υπ’ αριθμ. 8/2019
αποφάσεως της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (Β ́
2933) (βλ. ΣτΕ
2559/2017, 1783/2015). Εξ άλλου, παραδεκτώς
συμπροσβάλλονται, ως συναφείς, οι
λοιπές προσβαλλόμενες πράξεις, καίτοι εκδίδονται κατ’
εφαρμογήν διαφορετικών
διαδικασιών, διότι τείνουν στην υλοποίηση του αυτού έργου
(βλ. ΣτΕ 51/2011, 1528/2008,
2133/2003). Παρά δε το γεγονός ότι η εκδίκαση της διαφοράς
που γεννήθηκε από τις υπό
στοιχεία α και β προσβαλλόμενες πράξεις δεν ανήκει στην
ακυρωτική αρμοδιότητα του Ε’
Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, ωστόσο, ενόψει της
αρχής της οικονομίας
της δίκης και δεδομένου ότι κατά των πράξεων αυτών δεν
προβάλλονται, ουσιαστικώς,
αυτοτελείς λόγοι ακυρώσεως, η υπόθεση πρέπει να εκδικασθεί
στο σύνολό της από το
Τμήμα αυτό, το οποίο είναι αρμόδιο για την εκδίκαση της
διαφοράς που γεννήθηκε από
την προσβολή της ως άνω χρονικώς προγενέστερης υπό στοιχείο
πράξεως (βλ. ΣτΕ
1783/2015, 1586/2013, 4483/2011, 4062/2008, 2611/2005,
2133/2003), εφαρμοζομένης
αναλόγως της διατάξεως του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου
1 του άρθρου 34 του
ν. 1968/1991 (Α ́ 150) (βλ. ΣτΕ 2712/2019, 3752/2015), χωρίς
να συντρέχει λόγος
εφαρμογής της διατάξεως της παρ. 6 του άρθρου 45 του π.δ.
18/1989, που προστέθηκε με
την παρ. 9 του άρθρου 22 του ν. 3226/2004 (Α ́ 24), περί
χωρισμού δικογράφου (βλ. ΣτΕ
3314/2015).
7. Επειδή, με την υπ' αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ./17734/12.3.2020
κοινή απόφαση των Υπουργών
Εθνικής Άμυνας, Υγείας και Δικαιοσύνης (Β ́ 833) ανεστάλησαν
οι δημόσιες συνεδριάσεις
του Συμβουλίου της Επικρατείας και των τακτικών διοικητικών
δικαστηρίων της Χώρας,
με εξαίρεση αυτές που αφορούν την παροχή προσωρινής
δικαστικής προστασίας και
την δημοσίευση αποφάσεων, για το χρονικό διάστημα από
13.3.2020 έως και 27.3.2020,
για προληπτικούς λόγους δημόσιας υγείας (άρθρο πρώτο), ενώ
για το ίδιο χρονικό
διάστημα ανεστάλησαν, μεταξύ άλλων, οι νόμιμες και δικαστικές
προθεσμίες για τη
διενέργεια διαδικαστικών και άλλων ενεργειών ενώπιον των
υπηρεσιών των
δικαστηρίων και των εισαγγελιών (άρθρο τρίτο παρ. 1 περ. β).
Ακολούθως, με τις υπ'
αριθ. Δ1α/ΓΠ.οικ.18176/15.3.2020 (Β ́ 864), Δ1α/ΓΠ.οικ.
21159/27.3.2020 (Β ́ 1074), Δ1α/
ΓΠ.οικ.24403/11.4.2020 (Β ́ 1301),
Δ1α/ΓΠ.οικ.26804/25.4.2020 (Β ́ 1588) κοινές αποφάσεις
των Υπουργών Εθνικής Άμυνας, Υγείας και Δικαιοσύνης και την
υπ’ αριθ. Δ1α/
ΓΠ.οικ.30340/15.5.2020 κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης
και Επενδύσεων,
Προστασίας του Πολίτη, Εθνικής Άμυνας, Εργασίας και
Κοινωνικών Υποθέσεων, Υγείας,
Δικαιοσύνης και Εσωτερικών (Β ́ 1857) οι εν λόγω προθεσμίες
ανεστάλησαν εκ νέου για
το χρονικό διάστημα από 16.3.2020 έως και 31.5.2020. Οι
διατάξεις αυτές, θεσπισθείσες
με σκοπό την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας του
κορωνοϊού COVID 19,
πρέπει να ερμηνευθούν υπό το φως της αρχής της ασφάλειας
δικαίου, η οποία επιβάλλει
την θέσπιση της αφετηρίας και της διάρκειας των προθεσμιών
για την διενέργεια
διαδικαστικών πράξεων με σαφείς κανόνες δικαίου, ώστε να μην
υφίσταται κίνδυνος
παραπλάνησης του ενδιαφερομένου και στερήσεως, για τον λόγο
αυτόν, του
δικαιώματος δικαστικής προστασίας του (βλ. Ε.Δ.Δ.Α., απόφαση
της 16.12.1992, de
Geouffre de la Pradelle κατά Γαλλίας, σειρά Α ́ no 253-Β,
σκέψεις 33-35, ΣτΕ 2815/2012).
Συνεπώς, κατά την έννοια των εν λόγω διατάξεων ερμηνευομένων
υπό το φως της
ανωτέρω αρχής, η θεσπισθείσα με αυτές προσωρινή αναστολή των
νομίμων και
διαδικαστικών προθεσμιών για την διενέργεια διαδικαστικών
πράξεων ενώπιον των
υπηρεσιών των πολιτικών δικαστηρίων και εισαγγελιών ισχύει
και για τις νόμιμες και
διαδικαστικές προθεσμίες για την διενέργεια διαδικαστικών
πράξεων ενώπιον των
υπηρεσιών του Συμβουλίου της Επικρατείας και των τακτικών
διοικητικών δικαστηρίων
για όλο το χρονικό διάστημα από 13.3.2020 έως και 31.5.2020
(βλ. ΣτΕ 2457/2020 μονομ.).
Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 46 παρ. 1 του π.δ. 18/1989, η
προθεσμία για την
άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά ατομικής διοικητικής πράξεως
μη δημοσιευτέας, η
οποία δεν έχει κοινοποιηθεί στον ενδιαφερόμενο, αρχίζει από
τότε που αυτός έλαβε
πλήρη γνώση της έκδοσης της πράξεως και του περιεχομένου
της. Το δε συγκεκριμένο
χρονικό σημείο της πλήρους γνώσεως μπορεί να προκύπτει κατ'
εκτίμηση των
περιστάσεων κάθε υπόθεσης (βλ. ΣτΕ 3314/2015, 673/2010 Ολομ.
κ.α.).
8. Επειδή, ως προς τις υπό στοιχεία α, β και δ
προσβαλλόμενες πράξεις, ενόψει του
χρόνου εκδόσεώς τους, η υπό κρίση αίτηση ασκείται σε κάθε
περίπτωση εμπροθέσμως,
λαμβανομένης υπόψη και της αναστολής, μεταξύ άλλων, των
προθεσμιών για την
άσκηση ενδίκων βοηθημάτων ενώπιον των δικαστηρίων της χώρας
από 13.3.2020 έως
και 31.5.2020, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα. Όσον αφορά, όμως,
την υπό στοιχείο γ
προσβαλλόμενη πράξη, από την έκδοσή της έως την ως άνω
αναστολή των προθεσμιών
παρήλθαν σχεδόν τρία έτη, ενώ από τα προσκομισθέντα από τη
Διοίκηση στοιχεία του
φακέλου προκύπτει ότι το επίμαχο έργο, το οποίο
δημοπρατήθηκε το έτος 2017, έλαβε
ευρεία δημοσιότητα στον τοπικό τύπο και στο διαδίκτυο (βλ.
διαδικτυακές αναρτήσεις
greenagenda.gr στις 15.5.2017, pellain.gr στις 28.9.2017,
karatzova.com στις 4.10.2017,
envinow.gr στις 4.8.2018, circogreco.gr, newsit.gr, veria.gr
και news247.gr στις 21.1.2019,
pagenews.gr στις 22.1.2019, energy-industry.gr στις
23.1.2019 και Ενημερωτικά Δελτία
της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πέλλας για το επίμαχο έργο στις
16.5.2017 και στις
18.1.2019). Επίσης, οι σχετικοί όροι εκτέλεσης του έργου
περιλαμβάνονται στην σχετική
διακήρυξη του έργου, η οποία αναρτήθηκε στον ιστότοπο της
Διαύγειας στις 24.8.2018
(ΑΔΑ: ΩΝ4Μ7ΛΛ-Υ4Η) και δημοσιεύθηκε στον τύπο (“Ηχώ των
Δημοπρασιών” και
“Εδεσσαϊκή” στις 25.8.2018, “Εφημερίς Δημοπρασιών &
Πλειστηριασμών” στις
28.8.2018, “ΠΕΛΛΑNEWS” στις 29.8.2018 και “Ο Λόγος” στις
30.8.2018), ενώ η
προηγηθείσα υπ' αριθμ. πρωτ. 4862/2.10.2017 απόφαση του
Περιφερειάρχη Κεντρικής
Μακεδονίας - στην οποία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι θα
εκτελεσθούν εργασίες
εκσκαφών / εκβαθύνσεων, εκσκαφών θεμελίων τεχνικών έργων,
επιχώσεων,
καθαιρέσεων (σκυροδεμάτων, συρματοκιβωτίων, λίθινων
επενδύσεων) καθώς και
εργασίες κατασκευής τοίχου τύπου αντεστραμμένου Π με
οπλισμένο σκυρόδεμα, για
στεγάνωση της κοίτης και αντιστήριξη πρανών, και επένδυσης
τοίχων με λιθοδομή
- αναρτήθηκε αυθημερόν στον ιστότοπο της Διαύγειας με ΑΔΑ
635Τ7ΛΛ-ΑΓΠ. Ενόψει
αυτών, σε συνδυασμό με το ιδιαίτερο εύλογο ενδιαφέρον των
αιτούντων για το έργο ως
κατοίκων της περιοχής αλλά και ως μελών της Συντονιστικής
Επιτροπής της φερομένης
ως οργανωθείσης Κίνησης Πολιτών Δήμου Έδεσσας για την
προστασία του Εδεσσαίου
ποταμού, συνάγεται τεκμήριο πλήρους γνώσης της πράξεως αυτής
από τους αιτούντες
σε χρόνο πολύ προγενέστερο των εξήντα ημερών από την έναρξη
της ως άνω
αναστολής προθεσμιών (13.3.2020) και πάντως ήδη από το έτος
2019. Συνεπώς, κατά το
μέρος που αφορά την πράξη αυτή, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να
απορριφθεί ως
εκπρόθεσμη, όπως βασίμως προβάλλεται και με τα από
15.12.2020 αντίστοιχα
υπομνήματα του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας και της
Περιφέρειας Κεντρικής
Μακεδονίας (πρβλ. ΣτΕ 963/2020, 650/2019, 1586/2013).
9. Επειδή, η τέταρτη προσβαλλόμενη πράξη - καθ' ο μέρος με
αυτήν η Διεύθυνση
Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Αποκεντρωμένης
Διοίκησης Μακεδονίας
Θράκης απέρριψε την από 13.4.2020 εξώδικη δήλωση / πρόσκληση
της Συντονιστικής
Επιτροπής της ως άνω Κίνησης Πολιτών περί ανακλήσεως της
σχετικής με την
περιβαλλοντική αδειοδότηση του επίμαχου έργου υπ' αριθμ.
2979/10.5.2017
προηγούμενης πράξεως της ίδιας υπηρεσίας (τρίτης
προσβαλλομένης με την κρινόμενη
αίτηση), εμμένοντας στην διατυπωθείσα στην πράξη αυτή άποψή
της ως προς την μη
αναγκαιότητα περιβαλλοντικής αδειοδότησης του εν λόγω έργου
- στερείται
εκτελεστότητας, δεδομένου ότι, όπως γίνεται παγίως δεκτό,
κατά γενική αρχή του
διοικητικού δικαίου, η άρνηση εκ μέρους της Διοικήσεως να
ανακαλέσει, ύστερα από
σχετικό αίτημα, ακόμη και παράνομη διοικητική πράξη δεν
συνιστά εκτελεστή διοικητική
πράξη ή παράλειψη, δυνάμενη να προσβληθεί με αίτηση
ακυρώσεως, εκτός εάν η
Διοίκηση, επιλαμβανόμενη του σχετικού αιτήματος, αποφανθεί
ύστερα από νέα κατ'
ουσίαν έρευνα της υποθέσεως, κατ' εκτίμηση νέων στοιχείων
(βλ. ΣτΕ 4394/2013,
172/2012, 4632/2011, 4062/2008, 2632/2006 κ.ά.). Ωστόσο, η
εν λόγω τέταρτη
προσβαλλόμενη πράξη είναι εκτελεστή, καθ' ο μέρος με αυτήν
απορρίφθηκε ο
ισχυρισμός των ήδη αιτούντων, κατά τον οποίο μετά την
έγκριση της τροποποιητικής
μελέτης με την πρώτη προσβαλλόμενη πράξη, επήλθαν ουσιώδεις
διαφοροποιήσεις στο
επίμαχο έργο, οι οποίες μη νομίμως κρίθηκε από την Διοίκηση
ότι καλύπτονται από την
υπ' αριθμ. πρωτ. 2979/10.5.2017 και ήδη τρίτη προσβαλλόμενη
πράξη περί απαλλαγής
από την υποχρέωση περιβαλλοντικής αδειοδότησης, με συνέπεια
το έργο αυτό να
εκτελείται μη νομίμως χωρίς την εν λόγω αδειοδότηση.
10. Επειδή, με το δικόγραφο της υπό κρίση αιτήσεως και το
από 7.12.2021 σχετικό
υπόμνημα προβάλλεται ότι πριν την έκδοση των υπό στοιχεία α
και β προσβαλλόμενων
πράξεων επιβαλλόταν περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου με
την σύνταξη Μελέτης
Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) και την έκδοση σχετικής
Απόφασης Έγκρισης
Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ), διότι επρόκειτο για νέο έργο
και όχι συντήρηση /
αποκατάσταση υφιστάμενου, για το οποίο μη νομίμως κρίθηκε
από τη Διοίκηση με την
υπ' αριθμ. πρωτ. 2979/2017 και ήδη τρίτη προσβαλλόμενη πράξη
ότι δεν απαιτείται
περιβαλλοντική αδειοδότηση.
11. Επειδή, με τον λόγο αυτό δεν πλήττεται, κατ' ουσίαν, η
νομιμότητα των ως άνω
προσβαλλομένων πράξεων - οι οποίες εκδόθηκαν κατ' επίκληση
των διατάξεων περί
δημοσίων συμβάσεων, στο πλαίσιο της διοικητικής συμβάσεως
μελέτης και κατασκευής
του έργου “Αντιπλημμυρική προστασία Έδεσσας (ποταμός
Εδεσσαίος) - αλλά της υπ'
αριθμ. πρωτ. 2979/10.5.2017 πράξεως του Αναπληρωτή
Προϊσταμένου της ΔΙΠΕΧΩΣΚΜ,
η οποία εκδόθηκε κατ' επίκληση περιβαλλοντικής νομοθεσίας
και με την οποία κρίθηκε
ότι το επίμαχο έργο αφορά αποκλειστικά εργασίες
αποκατάστασης υφισταμένων
αντιπλημμυρικών έργων και ότι, για το λόγο αυτό, δεν
απαιτείται περιβαλλοντική
αδειοδότηση αυτού. Ο παρεμπίπτων δε έλεγχος της νομιμότητας
της πράξεως αυτής,
λόγω του ατομικού της χαρακτήρα, είναι ανεπίτρεπτος επ'
ευκαιρία προσβολής των
ερειδόμενων σε αυτήν υπό στοιχεία α και β προσβαλλόμενων
πράξεων (βλ. ΣτΕ
650/2019, 1806/2018, 222/2016 επταμ., πρβλ. ΣτΕ 2105/2013,
1463/2013 κ.ά.). Εξ άλλου,
σύμφωνα με τα εκτεθέντα στην σκέψη 8, η κρινόμενη αίτηση,
καθ' ο μέρος με αυτήν
προσβάλλεται ευθέως η εν λόγω πράξη (τρίτη προσβαλλόμενη),
ασκείται εκπροθέσμως
και, συνεπώς, οι κατ’ αυτής προβαλλόμενοι λόγοι ακυρώσεως
περί αναρμοδιότητας του
εκδόσαντος αυτήν οργάνου, παράβαση ουσιώδους τύπου, παράβαση
των διατάξεων της
περιβαλλοντικής νομοθεσίας και του άρθρου 24 του
Συντάγματος, πλημμελούς
αιτιολογίας και πλάνης περί τα πράγματα, είναι απορριπτέοι
ως απαράδεκτοι.
12. Επειδή, περαιτέρω, οι αιτούντες προβάλλουν ότι μη
νομίμως με την τέταρτη
προσβαλλόμενη πράξη απορρίφθηκε ο ισχυρισμός τους, κατά τον
οποίο μετά την
έγκριση της τροποποιητικής μελέτης με την πρώτη
προσβαλλόμενη πράξη, επήλθαν
ουσιώδεις διαφοροποιήσεις στο επίμαχο έργο, οι οποίες μη
νομίμως κρίθηκε από την
Διοίκηση ότι καλύπτονται από την υπ' αριθμ. πρωτ.
2979/10.5.2017 και ήδη τρίτη
προσβαλλόμενη πράξη περί απαλλαγής από την υποχρέωση
περιβαλλοντικής
αδειοδότησης
13. Επειδή, όπως προκύπτει από τα εκτεθέντα στην σκέψη 4
στοιχεία του φακέλου (βλ.,
μεταξύ άλλων, την από 12.2.2020 υδρογεωλογική μελέτη και την
από Φεβρουάριο 2020
σχετική τεχνική έκθεση), η τροποποίηση που εγκρίθηκε με την
πρώτη προσβαλλόμενη
πράξη στη μελέτη του επίμαχου έργου – το οποίο αφορά την
ανακατασκευή ήδη
υφιστάμενης επενδεδυμένης κοίτης ποταμού και των πρανών
αυτής, και όχι επέμβαση
σε φυσική κοίτη (βλ. και τις υπάρχουσες στο φάκελο
φωτογραφίες της επίμαχης
περιοχής), με σκοπό την προστασία της πόλεως της Έδεσσας από
φαινόμενα
διαβρώσεων / καθιζήσεων και πλημμυρών – συνεπάγεται ηπιότερη
επέμβαση στην κοίτη
σε σχέση με την αρχικώς εγκριθείσα, για την οποία κρίθηκε με
την υπ’ αριθμ. πρωτ.
2979/10.5.2017 απόφαση (η οποία, κατά τα εκτεθέντα στην
σκέψη 8, προσβάλλεται
εκπροθέσμως και, συνεπώς, έχει διαφύγει τον ακυρωτικό
έλεγχο) ότι δεν χρειάζεται
περιβαλλοντική αδειοδότηση, η επέμβαση δε αυτή εναρμονίζεται
με τις υφιστάμενες
συνθήκες του προϋπάρχοντος τεχνικού έργου και εξασφαλίζει
την διήθηση της
απαραίτητης ποσότητας ύδατος, προκειμένου να διατηρείται
σταθερή η υγρασία του
υπεδάφους, ενώ δεν επιφέρει καμία μεταβολή σε άλλο στοιχείο
του έργου, όπως αυτό
είχε σχεδιασθεί το 2017. Συνεπώς, η κρίση της Διοικήσεως ότι
με την επίμαχη
τροποποίηση (μείωση του ποσοστού κάλυψης της κοίτης με
σκυρόδεμα και δημιουργία
στον πυθμένα αυτής ζωνών αποτελούμενων από λιθοπληρούμενα
συρματοκιβώτια) δεν
επέρχονται διαφοροποιήσεις ως προς τις επιπτώσεις του εν
λόγω έργου στο
περιβάλλον σε σχέση με τις επιπτώσεις βάσει του σχεδιασμού
πριν την εν λόγω
τροποποίηση, που να δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό του ως
νέου έργου και να
απαιτούν την εκ νέου εξέταση του ζητήματος της ανάγκης
περιβαλλοντικής αδειοδότησής
του, είναι νομίμως αιτιολογημένη. Συνεπώς, πρέπει να
απορριφθεί ως αβάσιμος ο
παρατεθείς στην προηγούμενη σκέψη περί του αντιθέτου λόγος
ακυρώσεως (πρβλ. ΣτΕ
2611/2005).
14. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση πρέπει
να απορριφθεί στο
σύνολό της.
Δ ι ά τ α ύ τ α
Απορρίπτει την αίτηση.
Διατάσσει την κατάπτωση του κατατεθέντος παραβόλου.
Επιβάλλει στους αιτούντες τη δικαστική δαπάνη του Δημοσίου
και της Περιφέρειας
Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία ανέρχεται σε τετρακόσια εξήντα
(460) ευρώ για έκαστο εξ
αυτών.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 25 Ιανουαρίου 2021
Ο Προεδρεύων Αντιπρόεδρος Η Γραμματέας του Ε ́ Τμήματος
Παναγιώτης Ευστρατίου Δημητρία Τετράδη
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 19
Δεκεμβρίου 2022.
Η Πρόεδρος του Ε ́ Τμήματος Η Γραμματέας του Ε ́ Τμήματος
Μαργαρίτα Γκορτζολίδου Δημητρία Τετράδη
ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
Εντέλλεται προς κάθε δικαστικό επιμελητή να εκτελέσει όταν
του το ζητήσουν την
παραπάνω απόφαση, τους Εισαγγελείς να ενεργήσουν κατά την
αρμοδιότητά τους και
τους Διοικητές και τα άλλα όργανα της Δημόσιας Δύναμης να
βοηθήσουν όταν τους
ζητηθεί.
Η εντολή πιστοποιείται με την σύνταξη και την υπογραφή του
παρόντος.
Αθήνα, ..............................................
Η Πρόεδρος του Ε ́ Τμήματος Η Γραμματέας του Ε ́ Τμήματος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου